Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, η πρόληψη, η δημόσια υγιεινή και η νοσοκομειακή περίθαλψη δεν αποτελούν τομείς της κρατικής μέριμνας. Η ίδρυση της Ιατρικής Σχολής, το 1837, μαρτυρεί την πρώτη ένδειξη πρωτοβουλιών και συστηματικών ενεργειών για τη μετάβαση από τη φιλανθρωπική περίθαλψη στη δημόσια νοσοκομειακή μέριμνα.

Ενήμεροι για τις τάσεις στον ευρωπαϊκό χώρο και κοινωνικά ενεργοί, οι Καθηγητές της Ιατρικής Σχολής υποστηρίζουν ότι οι ανθυγιεινές συνθήκες στην πόλη ευθύνονται για την εξάπλωση των μολυσματικών ασθενειών.

Μια τέτοια μολυσματική ασθένεια είναι και η φυματίωση. Νόσημα γνωστό ήδη από την αρχαιότητα – «φθίσις» κατά τον Ιπποκράτη (460-377 π.Χ.)- αποκτά επιδημικές διαστάσεις τον 19ο αιώνα και γίνεται γνωστή και με την ονομασία «λευκή πανώλη». Η νόσος προσβάλλει συνήθως τον πνεύμονα, αλλά μπορεί να επηρεάσει και άλλα μέρη του σώματος. Οι περισσότερες λοιμώξεις είναι ασυμπτωματικές και λανθάνουσες. Όμως, το 1/10 των περιπτώσεων που βρίσκεται σε λανθάνουσα μορφή, εξελίσσεται σε ενεργή νόσο.

Εφόσον η φυματίωση δεν αντιμετωπιστεί, αποβαίνει μοιραία στο 50% των ανθρώπων που έχουν μολυνθεί. Η φυματίωση ταλαιπωρεί κυρίως τους κατοίκους των μεγάλων αστικών κέντρων, όπως ήταν και η Αθήνα. Δεδομένου ότι το νόσημα παρουσίαζε μεγάλη θνησιμότητα, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, επιβαλλόταν η ανεύρεση μιας αποτελεσματικής θεραπείας.

Το 1865 ο Γάλλος στρατιωτικός ιατρός Jean - Antoine Villemin (1827-1892), μέσα από σειρά πειραμάτων, αποδεικνύει ότι η φυματίωση είναι ένα μεταδιδόμενο νόσημα που μπορεί να ενοφθαλμιστεί στα ζώα. Ο επόμενος μεγάλος σταθμός στη μελέτη του νοσήματος είναι η ταυτοποίηση του παθογόνου μικροοργανισμού Mycobacterium tuberculosis (μυκοβακτήριο της φυματίωσης ή Βάκιλλος του Koch) από τον Γερμανό ιατρό Robert Koch (1842-1910). Την σπουδαία ανακάλυψη του Koch γνωστοποιεί στην Ελλάδα ο Καθηγητής Φαρμακολογίας και Ειδικής Νοσολογίας Νικόλαος Μακκάς (1847-1935).
Οι λανθασμένες απόψεις περί μετάδοσης της νόσου λόγω φυσικής προδιάθεσης, κράσης και κληρονομικότητας υποχωρούν, συμβάλλοντας στην ανάπτυξης της ανοσολογίας.